Potocznie mówi się, że ktoś ma lub miał traumę. Jednak to co się mogło zdarzyć to wydarzenie traumatyczne, z którym jeśli człowiek sobie nie poradzi może doświadczać zaburzeń po stresie traumatycznym.

Czym jest wydarzenie traumatyczne?

Wydarzenie traumatyczne to takie które niesie ze sobą bardzo wysoki poziom lęku. Ze zdarzeniem traumatycznym mamy do czynienia w sytuacji związanej z zagrożeniem życia lub zagrożeniem fizycznej integralności, np. podczas walk wojennych, katastrof naturalnych, ataków terrorystycznych, poważnych wypadków, przemocy fizycznej, psychicznej i seksualnego w dzieciństwie lub w dorosłości.

W przypadku wczesnego dzieciństwa wydarzeniem traumatycznym może być jakakolwiek sytuacja która dziecko przeżyje z bardzo duży lek, taki z którym nie umie sobie poradzić. Wtedy o tym czy była to dla dziecka sytuacji traumatyczna decydować sposób odbioru tej sytuacji przez dziecko, a raczej poziom przezywanego lęku a nie treść tej sytuacji (tzn. czy była ona obiektywnie zagrażająca jego życiu czy zdrowiu).

morze

PTSD czyli zaburzenie po stresie traumatycznym

Duża część osób po doświadczeniu wydarzeń traumatycznych po pewnym czasie sama wraca do normalnego trybu życia. Niestety wielu ludzi nie wie, że doświadcza symptomów PTSD, a przez to nie poszukuje specjalistycznej pomocy. Niekiedy jednak z różnych powodów objawy stresu pourazowego nie zanikania, a wręcz przybierają na intensywności. Możemy wtedy mówić o zaburzeniach po stresie traumatycznym (z ang. PTSD -  Posttraumatic Stress Disorder).

PTSD może się objawiać się poprzez 3 rodzaje symptomów:

1) Ciągłe odtwarzanie  sytuacji traumy:

• we wspomnieniach – które pojawiają się bez intencji osoby. Nad wspomnieniami, osoba doświadczająca traumy nie umie zapanować. Wspomnienia przynoszą ze sobą ten sam stan emocjonalny odczuwany podczas zdarzenia – strach, lęk, panikę, złość, bezradność, smutek.

• w snach – osoba przeżywa traumę w snach, które przybierają formę koszmarów. Taka reakcja jest o tyle niebezpieczna, że prowadzi do bezsenności (osoba boi się zasnąć) bądź do wyczerpania organizmu.

• we flashbackach – flashback to krótkie i niezwykle intensywne emocjonalnie przeżycie sytuacji traumatycznej. Osoba doświadcza dokładnie takiego samego napięcia emocjonalnego jak w chwili traumy, a jej wizje są na tyle realne, że przez chwilę flashbacku ma ona poczucie powrotu do sytuacji traumatycznej.

2) Odrętwienie i unikanie treści związanych z wydarzeniem traumatycznym

• Po doświadczeniu traumy organizm może próbować zbudować barierę ochronną przed negatywnymi emocjami. Nie dopuszczanie przez umysł negatywnych emocji ma jednak skutek uboczny – blokuje emocje w całości. Odrętwienie jest czasowe. Trwa kilka dni, niekiedy tygodni. Potem (z reguły) dochodzi do uwolnienia emocji.

• Unikanie polega na próbie zablokowania wszelkich doświadczeń i wspomnień związanych z traumą. W efekcie osoba unika każdej sytuacji, która może z traumą się kojarzyć. Jeśli np. mężczyzna który był pogryziony przez dużego czarnego psa  może przechodzić na drugą stronę ulicy gdy zobaczy przed sobą podobne zwierzę. 

3) Nieadekwatne pobudzenie 

Trzecim rodzajem reakcji na traumę jest pobudzenie. Może się ono objawiać na kilka sposobów:

• zaburzenia snu – bezsenność, wybudzanie się w trakcie snu, wczesne wstawanie – w odróżnieniu do zaburzeń snu w formie przeżywania traumy w snach, osobie która odczuwa pobudzenie w trakcie snu nic się nie śni (a przynajmniej nie pamięta ona snu).

• wybuchy gniewu i agresji – niestabilność emocjonalna której doświadcza osoba po traumie owocować może nadmierną agresją i wybuchami złości. Nie ma do końca jasności dlaczego tak się dzieje- podejrzewa się tu wpływ adrenaliny, której podwyższony stan utrzymuje się przez jakiś czas po doświadczaniu traumy – zagrożony organizm próbuje bowiem być stale w możliwości obrony.

• zaburzenia koncentracji – nadmiernie wysoki poziom adrenaliny może też wpłynąć na trudności z koncentracją i utrzymaniem uwagi

• przesadna czujność – reakcją lękową która wiąże się z pobudzeniem, jest przesadny strach o siebie bądź bliskich. Osoba po traumie może wszędzie widzieć zagrożenie.

• lęk – osoba po traumie może też żyć w stale permanentnego napięcia lękowego. Nie potrafi tego lęku określić reaguje jednak lękliwie na różne sytuacje – również nie będące zagrożeniem.

Zaburzenia po stresie traumatycznym mogą współwystępować z innymi zaburzeniami psychicznymi, np. depresją, uzależnieniem od substancji psychoaktywnych, problemami z pamięcią itp. Wymienione powyżej problemy mogą prowadzić do upośledzenia funkcjonowania psychospołecznego osoby, doprowadzając m.in. do destabilizacji życia zawodowego, pojawienia się problemów małżeńskich czy problemów rodzinnych.

Terapia metodą EMDR

Skrót ten pochodzi od Eye Movement Desensitization and Reprocessing co znaczy „Desensytyzacja i przetwarzanie doznań emocjonalnych”. Jest to bardzo młoda, innowacyjna metoda leczenia bazująca na sprawdzonych modelach psychoterapeutycznych głównie na modelu pscyhodynamicznym i behawioralno - poznawczym. W Polsce mało znana, jednak szeroko wykorzystywana przez specjalistów za granicą, szczególnie w wielkiej Brytanii, Niemczech, Stanach Zjednoczonych. Metoda ta skoncentrowana jest na pomocy osobom doświadczającym takich trudności jak: lęk, fobie, kłopoty z samooceną, zaburzenia związane z doświadczeniami traumatycznymi (np. PTSD). EMDR może być szczególnie pomocny dla osób, które nie mogą uwolnić się od wspomnień związanych z wypadkiem  samochodowym, doświadczaniem zaniedbania, przemocy czy gwałtu.

Sposób działania można wyjaśnić na poziomie tego co dzieje się z naszym mózgu podczas wydarzenia traumatycznego:

„Dawne, niepokojące wspomnienia mogą być przechowywane w mózgu w odosobnieniu; sa one zamknięte w systemie nerwowym wraz z oryginalnymi obrazami, dźwiękami, myślami i uczuciami.

Dawny, niepokojący materiał jest wciąż i wciąż uruchamiany. Uniemożliwia to powrót do równowagi. W innej części mózgu znajduje się już większość informacji potrzebnych do rozwiązania tego problemu; te dwie części nie mogą się po prostu połączyć. Uruchomienie EMDR powoduje połączenie tych dwóch miejsc. Nowe informacje dostają się do umysłu umożliwiając rozwiązanie dawnych problemów. Możliwe, że ten sam proces zachodzi spontanicznie w fazie snu REM lub w czasie marzenia sennego, kiedy ruch gałek ocznych przyczynia się do przetwarzania nieświadomego materiału.”

Shapiro, F. (2001). Eye Movement Desensitization and Reprocessing, 2nd edition, N.Y.: The Guilford Press.

Tak więc EMDR jest metodą skuteczną i pomocną w leczeniu zaburzeń wywołanych przeżyciami traumatycznymi.